برادر زادهبرادرزاده به فرزند برادر، گفته می شود. از این عنوان، در باب نکاح و ارث سخن رفته است. فهرست مندرجات۲ - ازدواج مرد با عمّه زن ۳ - ازدواج مرد با برادرزاده زن ۳.۱ - ازدواج با برادر زاده رضاعی زن ۳.۲ - رجوع زن از اذن ازدواج با برادرزاده ۳.۳ - قابل اسقاط نبودن اذن زن در ازدواج با برادرزاده ۴ - شیردادن به برادر زاده زن ۵ - برادرزاده و سهم ارث ۶ - مقدار سهم برادرزاده در ارث ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - ازدواج با برادرزاده و فرزندان اوبرادرزاده و فرزندان وى- اعمّ از نسبى ورضاعى، محرم انسان هستند و ازدواج با آنان حرام است. ۲ - ازدواج مرد با عمّه زنa ازدواج با عمّه‌ی زوجه، مشروط به اذن برادرزاده‌ی وى (زوجه) نیست. ۳ - ازدواج مرد با برادرزاده زنازدواج با برادرزاده‌ی زوجه، بدون اجازه‌ی وى حرام است و در صورت اجازه نگرفتن در اینکه؛ الف) عقد، باطل است. ب) یا عقد، صحیح است، لیکن زوجه بین امضاى عقد و فسخ آن و یا فسخ عقد خود بدون طلاق، مخیّر مى‌باشد. ج) و یا عقد، صحیح است ولی زوجه تنها بین امضاى عقد جدید و فسخ آن مخیّر است، اختلاف مى‌باشد. امام خمینی در تحریرالوسیله در این باره می‌نویسد: «ازدواج دختر برادر روی عمه، و دختر خواهر روی خاله جایز نیست، مگر اینکه عمه و خاله اذن دهند. و بین اینکه ازدواج‌ها دائمی باشند یا منقطع و یا مختلف، فرقی نمی‌کند و بین دانستن عمه و خاله در حال عقد و ندانستن آنها و بین اطلاع داشتن آنها از عقد و عدم آن فرقی نیست؛ پس اگر آنها را روی آنها بدون اذنشان تزویج نماید، عقد عارض شده بنابر اقوی مانند عقد فضولی است و صحت آن بر اجازه عمه و خاله توقف دارد، پس اگر اجازه دادند جایز است وگرنه باطل است. ولی ازدواج عمه و خاله روی دختر برادر و دختر خواهر اگرچه عمه و خاله ندانند جایز است. و بنابر اقوی آنها نه حق فسخ عقد خودشان را دارند و نه حق فسخ عقد دختر برادر و دختر خواهر را.» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۹، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۹.
۳.۱ - ازدواج با برادر زاده رضاعی زنهمچنین «ظاهراً در عمه و خاله بالاتر و پایین‌تر فرقی نیست، چنان که بین نسبی بودن و رضاعی بودن آنها فرقی نمی‌باشد.» [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۹، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۱۰.
۳.۲ - رجوع زن از اذن ازدواج با برادرزادهو «اگر آنها اذن بدهند سپس از اذن برگردند پس اگر رجوع بعد از عقد باشد، در بطلان آن مؤثر نیست و اگر قبل از آن باشد، اذن سابق باطل می‌شود؛ پس اگر رجوع به او (مرد) نرسد و ازدواج نماید صحت آن بر اجازه بعدی توقف دارد.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۹، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۱۱.
۳.۳ - قابل اسقاط نبودن اذن زن در ازدواج با برادرزادهظاهراً اعتبار اذن آنها حق آنها نمی‌باشد مانند خیار تا اینکه با اسقاط، ساقط شود، پس اگر در ضمن عقد آنها (عمه و خاله) شرط شود که برای آنها چنین فسخی نباشد، هیچ اثری ندارد. و اگر بر آنها شرط شود که زوج حق داشته باشد که دختر برادر و یا خواهر را عقد نماید، ظاهر آن است که قبول این شرط، اذن است. البته اگر از این اذن قبل از عقد رجوع نماید، عقد صحیح نیست. و اگر برای زوج شرط شود که ولو با رجوع، چنین چیزی برای زوج باشد به طوری که به اسقاط اذن برگردد، ظاهر آن است که این شرط باطل است. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۰۰، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۱۲.
۴ - شیردادن به برادر زاده زنهرگاه زنى از شیر متعلّق به شوهر ش، برادرزاده‌ی خود را شیر دهد. الف) آن زن، بر شوهر، حرام نمى‌گردد. ب) برخى آن را سبب حرمت دانسته و گفته‌اند زن به سبب شیر دادن به برادرزاده‌ی خود، عمّه‌ی فرزند شوهرش مى‌شود و ازدواج با عمّه حرام و باطل است. ۵ - برادرزاده و سهم ارثبرادرزاده و فرزندان او از وارثان طبقه‌ی دوم میّت به شمار مى‌روند که در صورت نبود برادر میت، برادرزاده از او ارث مى‌برد. با وجود برادر و برادرزاده، عمو، دایى و فرزندانشان ارث نمى‌برند. ۶ - مقدار سهم برادرزاده در ارثبرادرزاده به اندازه‌ی برادر میّت، از او ارث مى‌برد و اگر وارث میّت، تنها برادرزاده‌ی- پدرى یا مادرى یا پدرى ومادرى- اوباشد، همه‌ی مال را مى‌برد و اگر چند نفر و از یک جنس باشند، به‌طور مساوى واگر از یک جنس نباشند برادر، دو برابر خواهر، سهم مى‌برد مگر آنکه همه‌ی آنها مادر ى باشند که به‌طور مساوى ارث مى‌برند. ۷ - پانویس۸ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص ۸۸-۸۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |